معلم وتربیت نسلی متدین وآگاه

به نام آفريدگار انديشه

باز تعريف مفاهيم آموزش وپرورش وضرورت استفاده از شيوه هاي متنوع در فعالیت های آموزشی وپرورشی دانش آموزان  متناسب با فرهنگ بومی واسلامی،اهمیت توجه به نقش معلم را در تربیت نسلی متدین وآگاه را مشخص می سازد.

مشخص کردن فعالیت های معلم برای تربیت نسلی متدین وآگاه در مدرسه:

 تعريف پرورش :

پرورش  « education  »  به جريان يا فرايندي منظم و مستمر گفته مي شود كه هدف آن هدايت رشد جسماني و رواني ، يا بطور كلي هدايت رشد همه جانبه شخصيت پرورش يابندگان در جهت كسب و درك معارف بشري و هنجارهاي مور د پذيرش جامعه و نيز كمك به شكوفا شدن استعدادهاي آنهاست . يك نظام پرورشي موفق هم فرد را در شكوفا ساختن استعدادهاي ذاتي اش كمك مي كند و هم او را به عنوان يك فرد آگاه از مسائل جهاني و متعهد به ارزش هاي جامعه اي كه به آن وابسته است پرورش مي دهد . هدف عمده مدارس ابتدايي ، راهنمايي ، متوسطه و دانشگاهها ، پرورش دادن اينگونه افراد است . ( سيف ، علي اكبر ، 1379 ، 28 )

تعريف آموزش :

منظور از آموزش ( teaching ) instruction فعاليتي است كه در خدمت پرورش و كار آموزي قرار دارد . آموزش ابزار پرورش و كارآموزي است . براون و اتكينس ( 1991 ، 2 ) آموزش را به عنوان « فراهم آوردن فرصت هايي براي اينكه دانش آموزان يادبگيرند » تعريف  كرده اند .

معمولا فعاليت هايي را كه معلم به قصد آسان كردن يادگيري در يادگيرندگان به تنهايي يا به كمك مواد آموزشي انجام مي دهد آموزش               مي نامند . بنا به تعريف ، آموزش به فعاليت هايي گفته مي شود كه با هدف آسان ساختن يادگيري از سوي معلم طرح ريزي مي شود و بين معلم و يك يا چند يادگيرنده به صورت كنش متقابل جريان مي يابد .

تعريف يادگيري :

به سبب اهميت و پيچيدگي مفهوم يادگيري ، از آن تعريف هاي متعددي به دست داده اند بعضي از معروفترين تعاريف عبارتند از :

« يادگيري به فرايند ايجاد تغيير نسبتا پايدار در رفتار يا توان رفتاري كه حاصل تجربه است گفته مي شود و نمي توان آن را به حالت هاي موقتي بدن مانند آنچه بر اثر بيماري ، خستگي ، يا داروها پديد مي آيد نسبت داد . » ( كيمبل  ، 1961 )از اين رو  پرورش دانش آموزانی مومن ومتعهد لازمه توسعه انساني ، توسعه پايدار وجامعه دانش- محور قرار گرفته است.

محور هاي  تدریس ویادگيري معلم ودانش آموزان برای رسیدن به این اهداف در قرن بيست ويكم بر چهار دسته متمركز شده است:

شهید آیت الله مطهری با درک ریشه های نفوذ غرب به نقد اندیشه فلسفی غرب پرداخت و با نثار خون پاک خود از چهره کفرآلود اندیشه غرب رخ برگرفت و نفاق جریان روشنفکری در داخل که به مونتاژ اندیشه غربی با اندیشه مذهبی دست یازیده بودند را فاش ساخت.

بی شک اندیشه های زلال نشأت گرفته از مبانی دینی شهید مطهری نقشی بسزا در بیداری اسلامی و خیزش های دینی ملت های مظلوم منطقه خاورمیانه که اینک شاهد آنیم داشته و دارد.

مطهری ایدئولوگ انقلاب

شهید مطهری اعتقاد داشت که «عمل سیاسی» بدون پشتوانه «ایدئولوژیک» نتیجه مطلوب نخواهد بخشید و از این رو به موازات همکاری در فعالیت های مخفی سیاسی، با سخنرانی های پرمحتوای خود به روشنگری نسل جوان پرداخت و با آثار علمی، فلسفی، اجتماعی خود در تداوم و تکامل این روشنگری کوشید.

از ویژگی های بارز استاد اهمیت به اندیشه و تفکر بود. او یک متفکر واقعی بود و از هر موقعیتی برای نشر اندیشه استفاده می کرد. ایشان معتقد بود «خود بزرگ نشان دادن» هنر نیست، نشر «هدف» مهم است چه در لباس داستان راستان و چه در پوشش اصول فلسفه و روش رئالیسم.

شهید مطهری به عنوان یک اندیشمند پرمایه در واقع ایدئولوگ انقلاب اسلامی، پس از حضرت امام(ره) بود و نقش سازنده ایشان از دوران مهاجرت به تهران و نشر اندیشه و فرهنگ اسلامی در دانشگاه و مسجد و حسینیه آغاز و زمینه ساز پیروزی حرکت اسلامی ایران بود. ایشان پلی بین دانشگاه ها و فیضیه و وسیله ای برای جلوگیری از انحراف و حفظ عقاید خالص اسلامی در جامعه بود. او اول جهان را شناخته بود و براساس جهان شناسی خود، ایدئولوژی اش را انتخاب و براساس آن ایدئولوژی، خط مشی اجتماعی اش را تنظیم کرده بود. ایشان تجسم عینی بود. شهید مطهری هوشیارانه پیشاپیش سؤالات اساسی جامعه را درباره اسلام می دانست. به طور نمونه زمانی که رژیم پهلوی بیشترین تکیه را بر ناسیونالیسم داشت و ارزشهای ناسیونالیستی را در کشور از سطح خانواده تا دانشگاه رواج می داد و گروههای چپ هم بر این مسئله تکیه می کردند؛ او متوجه خطرات رشد این احساسات ناسیونالیستی شد و کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» را نوشت؛ و نشان داد که اسلام و ایران در فرهنگ ملی و اسلامی، دو مقوله جدا از هم نیستند و همه چیزهایی که ما به آنها افتخار می کنیم نشأت گرفته از اسلام است. در صد سال اخیر کتاب او اولین کتابی بود که به طور مستقیم به این مسئله مهم می پرداخت. در آن زمان به نظر می رسید که مسئله حجاب، مسئله ای روبنایی و کوچک است ولی او دقیقاً احساس خطر کرد و بحثهای مفصلی در این زمینه انجام داد. در دوره مشخصی که گرایشهای مارکسیستی در سازمان باصطلاح مجاهدین خلق (منافقین) رسوخ کرد و این گرایشهای التقاطی باعث شد تا گروهی از آنها رسماً مارکسیست شدند؛ استاد هم به شدت شروع به فعالیت کرد و کتابها و جزوات دو سال آخر حیاتش را تدوین کرد؛ در حقیقت آن کتابها پایه ای برای اعتقادات فلسفی اقشار مختلف مردم شد. کتابهایی درباره توحید، نبوت، قیام حضرت مهدی(عج)، فلسفه تاریخ، اقتصاد و... نوشت و در ضمن به تمام شبهاتی که آن گرایشها به وجود می آورند، عمیقاً پاسخ داد.

استاد نمونه

شهید مرتضی مطهری الگو و اسوه ای کامل برای معلمان است، بنابراین جامعه امروز نیازمند استادان متعهد، متخصص و مومن است تا جویبار تعلیم و تربیت همواره جاری باشد.

وصف استاد شهید مطهری در کلام نمی گنجد و حکمت مطهر او و آثار مکتوب و پربارش چنان با عمق اندیشه های ایرانیان در آمیخته که هرگز گسستنی نیست».

مجاهدت و تلاش بی نظیر شهید مطهری در فراگیری علوم مختلف، بسیار بود: این متفکر اندیشمند با نقش بی بدیل خود در انتقال مفاهیم و آموزه های دینی به دانشگاه، حلقه اتصال بین حوزه و دانشگاه را ایجاد کرد و به همین دلیل روز معلم به نام متفکر و اندیشمند بزرگ اسلام شهید مطهری نامگذاری شده است.

تعلیم و تربیت در دین مبین اسلام جایگاه والایی دارد، مطهری: قرآن قلم را به عنوان نماد تعلیم و تربیت مورد خطاب قرار داده و انسان ها را به تجهیز علم و دانش به منظور درک و فهم بیشتر سفارش کرده است.

استادان و دانشگاهیان به عنوان قشر سازنده جامعه و تربیت کنندگان نسل های آینده نقش تعیین کننده ای در فتح قله های عظیم علمی دارند؛ به طوری که دستیابی محققان و پژوهشگران به دانش های نوین از جمله دانش هسته ای، کشور ما را در سراسر جهان مفتخر کرده است.

او برای همه اعصار و قرون یک الگوی زنده و شایسته است: آن شهید والامقام توانست در دوران حیات خود چنان باور و اعتقادی را در جامعه به وجود آورد که به جرات می توان گفت هم در بعد اخلاقی و هم از جنبه شخصیتی الگویی بی نظیر است.

نیاز عصر جدید و اینکه حوزه و دانشگاه عرصه علم و اخلاق باید تلاش کنند امری مهم است: در این زمینه نیز شهید مطهری نظرات و عقاید روشنگرانه ای دارد که بیان آنها می تواند یک انقلاب اخلاقی و ادبی را در جامعه فراهم آورد.

شهید مطهری با روشنگری و تبیین ایده ها و تفکرات نظام اسلامی سعی داشت شکاف و دشمنی هایی که بین حوزه و دانشگاه وجود دارد، از بین ببرد و به نقطه ای ایده آل و مطلوب در بیان این حقایق دست یابد.

کلام او این ویژگی را در ذهن تداعی می کند که کلام وی معطوف به جامعه و بطن اجتماع است و می خواهد جامعه را آسمانی و ملکوتی کند، همان کاری که وی در مورد فلسفه نیز انجام داده و برخی مباحث فنی و اصولی را در اجتماعات عمومی با زبانی ساده بیان کرده است تا اصول کاربردی شوند.

شهید مطهری با مطرح کردن کلام سیاسی و اقتصادی به دنبال تحقق چنین هدفی بود.

ویژگی دیگری در کلام شهید مطهری که همانا شیوه چیدمان آن است: در کلام چند صدساله ما، همواره اولین موضوع توحید است. شهید مطهری کار جدیدی در سازمان کلام انجام داد و مجموعه«جهان بینی اسلامی» یک کتاب کلامی جدید است. در این کتاب «ایمان» نیز یکی از محورهای کلام و اصول دین معرفی می شود. درست است که هم عرض توحید و عدل نیست اما ایمان نیز یک محور تلقی شده است.

گاهی برخی با حسن یا سوء نیت، شبهاتی در خصوص آن استاد فرزانه مطرح می کنند، شبهاتی همچون اینکه نقدهای شهید مطهری بر فیلسوفان غربی چندان معتبر نیست، چرا که زبان انگلیسی نمی دانست. در پاسخ به آنها باید گفت که راهیابی فلسفه یونان به شرق نیز از طریق ترجمه آثار صورت گرفته است و همه فیلسوفان اسلامی بر زبان های بیگانه مسلط نبوده اند. ضمن اینکه فیلسوف مطرحی مانند «کانت» آلمانی است و دانستن زبان انگلیسی نیز کمکی به آشنایی با افکار وی نمی کند.

شهید مطهری در موضوع کلام تغییری ایجاد نکرد اما در بسیاری از اضلاع این حوزه معرفتی تحولاتی را به وجود آورد، آزاداندیشی و تفکر آزاد او در همه موضوعات جاری و ساری است و البته این موضوع باعث شده بود که در آن زمان حتی موافقان نیز بر وی خرده بگیرند و حتی عده ای نگارش کتاب «داستان راستان» برای کودکان را در شان شخصیتی همچون شهید مطهری ندانند.

نیاز جوانان امروز تقویت مبانی فکری و اعتقادی است: آثار به جای مانده از این شهید گرانقدر گنجینه بی نظیری است که می تواند روح تشنه و جویای آگاهی جوانان امروز را به خوبی سیراب کند و چارچوب های فکری آنان را به خوبی و با استحکام بی بدیل سامان دهد.

استاد مطهری به عنوان یک اسلام شناس برجسته با ابعاد مختلف اسلام از منظر فقهی و حقوقی، کلامی و فلسفی، عرفانی و اخلاقی و تفسیری و تاریخی آشنا بود.

وی تلاش کرد که آموخته های عمیق حوزوی اش را با توجه به نیازهای روزگار خود و با زبانی که برای مخاطبان قابل فهم و درک باشد، عرضه کند. این ویژگی باعث شد که برخی افراد ظاهربین و سطحی نگر به عمق اندیشه و دانش وی توجه نکرده و سادگی بیان شهید مطهری را به معنای سطحی بودن مطالب وی بپندارند.

کلمات شهید مطهری را دقیق و حساب شده و برخاسته از مبادی اصیل و مبانی عمیق دانست و گفت: مطالب شهید مطهری به گونه ای است که هم برای افراد عادی مفید است و هم به متخصصان علوم اسلامی نفع می رساند.

از آنجایی که او، ناظر به نیازهای روزگار خود مطالب را بیان کرده است، برخی از آن مطالب با توجه به شرایط و چالش های آن دوران بیان شده است. به عنوان مثال، در آن دوران، اندیشه های الحادی مارکسیستی رواج داشته و باعث شده که شهید مطهری به مباحث مربوط به مارکسیسم توجه خاصی داشته باشد.

بیانات شهید مطهری در ساحت معرفی اسلام و اندیشه های اسلامی را مختص به زمان و مکان خاصی نیست: بسیاری از منقولات استاد مطهری که در نقد و بررسی اندیشه های الحادی و مخالف اسلام در آن زمان بیان شده، قابل تسری و سرایت در زمان های دیگر است و پاسخ مناسبی برای اندیشه های معاند با اسلام است.

آن شهید در عین حال که از مقام علمی بالایی برخوردار بودند، ولی در مقابل عرفا و سالکان الی الله بسیار متواضع بودند و ایشان در عین جامعیتی که در فکر، اخلاق، فقه و سیاست داشتند اهل مناظره، بیان و قلم بودند و ایشان شخصیتی بودند که نسبت به جبهه های مختلف سلاح مطابق به آن را اتخاذ کرده و در آن جبهه وارد گردیده و موفق بیرون می آمدند.

تفکر این مرد الهی از چنان عمق علمی و ربط معنوی برخوردار بود که امروز پس از گذشت بیش از سه دهه تقرب فکری استاد مطهری به تبیین پدیده های تقریبی عقلانی بود در واقع فهم عقلانی از دین، سلوک فکری ایشان بود.

خود استاد می فرماید که دین هدف را معین می کند و راه رسیدن به هدف تعیین وسیله تامین احتیاجات در قلمرو عقل است. عقل کار خودش را به تدریج تکمیل می کند و هر روز وسیله بهتری انتخاب می کند. از شهادت ایشان همچنان از درخشندگی رهنمایی جامعه برخوردار است.

مطهری در پناه چنین اندیشه ای راه قانونمند و قانونگذاری کشور را براساس اهداف اسلامی و تشخیص مصالح و مفاسد از طریق بررسی های عقلانی توصیه می کند. لذا از نظر ایشان تناسب زمانی و مکانی در تقنین امری جدی است.

به تعبیر شهید مطهری قوانین اسلامی به اصطلاح امروز در عین این که آسمانی است، زمینی است یعنی براساس مصالح و مفاسد موجود در زندگی بشر است به این معنا که جنبه مرموز و صددرصد مشخص و رمزی ندارد که بگوید حکم خدا به این حرف ها بستگی ندارد و خدا قانونی وضع کرده و خودش از رمزش آگاه است.

افکار شهید مطهری در بحث توسعه را مجموعه سازمندی در پیشرفت و شکوفایی کشور است.

شایسته است اگر امروز در خصوص الگوی اسلامی ایران صحبت می شود به افکار شهید مطهری مراجعه گردد زیرا این مدل می تواند الگوی مناسب و بی بدیل در مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد.

شهید مطهری در دوره افول ارزش ها، نسبت به رواج بی ارزش ها هشدار داده و به زنده کردن ارزش های اسلامی همت گمارده است.

در زمینه نشر افکار استاد حرکت معقول و مناسبی صورت گرفته و توجه بخش های مختلف به این اندیشه ها همگون و همساز است، اما در عمل باید منظومه نظام مندی برای اجرای عمیق افکار شهید مطهری در توسعه کشور ترسیم شود.

توسعه بومی و مهندسی فرهنگی را باید از جمله مواردی دانست که برای تحقق آن نیازمند بسط افکار شهید مطهری هستیم.

شخصیت شهید مطهری شخصیتی جامع الاطراف است و مرزهای زمان ومکان را پشت سر گذاشته و جاوید شده است .اندیشه شهید مطهری متعلق به یک دوره نیست. آن قدر اوج گرفته که از مرزهای شخصی، گروهی، طایفه ای،مرزهای جغرافیایی، سیاسی، تاریخی و ادوار تاریخی عبور کرده است؛ چرا که شهید مطهری حقیقت انسان، توحید و مسیر کامل انسانی را به صورت کامل دریافت کرد؛ بنابر این اندیشه و کلام او مرز، زمان و جغرافیا نمی شناسد. با همه فطرت های پاک و الهی آشناست. با اندیشه های صادق آشناست، دارای فکری منسجم و اندیشه ای پویا بود.

اندیشه شهید مطهری در زلال توحید و زلال عدالت جاری است و تا آخر جاری خواهد ماند.

او جزو معدود شخصیت هایی است که درباره موضوعات مختلف مورد نیاز جامعه تحقیق و تدبر کرد. جزو اندیشمندانی است که تمام نیازها، مخاطرات و گله های انسانی را در مسیر کمال شناخت و برای همه آن ها نسخه های تعالی بخش ارایه کرد.

در این حال در عصر حاضر رواج عرفان های کاذب و نوظهور، ضرورت آگاهی بخشی به جوانان در مواجهه با عرفان های غیراسلامی را می طلبد: عرفان عملی - یعنی رابطه انسان با خدا - همواره و حتی پیش از اسلام هم وجود داشته است و مراد ما از عرفان در این گفت وگو «عرفان نظری» است. هنگامی که سخن ازعرفان های نوظهور و کاذب مطرح می شود، مراد نوعی از عرفان است که وجه دینی، یعنی نوع نگاه به خدا در آن جایی ندارد.